اصول پنجگانه حکمرانی فناوری‌ های نوظهور

حکمرانی فناوری‌های نوظهور امروزه از ضروریاتی است که سردمداران هر کشوری باید به آن بپردازند. فناوری‌های نوظهور، به فناوری‌هایی اطلاق می‌شود که با توسعه سریع، تکامل، تازگی و عدم قطعیت در مسیر و میزان تأثیر همراه هستند. نمونه‌های کلیدی این فناوری‌ها عبارتند از: هوش مصنوعی، ابزارهای ویرایش ژن، زیست‌شناسی عصبی، فناوری عصبی و فناوری کوانتومی. این فناوری‌ها می‌توانند به دستاوردهای بی‌سابقه‌ای در حوزه‌های مختلف اعم از سلامت، انرژی، آب و هوا و … منتج شوند. با این حال این فناوری‌ها و همگرایی آنها گاهی مخاطراتی را برای حریم خصوصی، امنیت و تأمین منفعت عامه به همراه دارد. این شمشیر دو لبه فناوری‌های نوظهور نیازمند سیاست‌هایی است که این دست اختلالات را دقیق‌تر پیش‌بینی کرده و توسعه فناوری را برای رفاه اقتصادی، انعطاف‌پذیر، امنیت و رفع چالش‌های اجتماعی ممکن سازد. در حقیقت حکمرانی فناوری‌های نوظهور سه هدف اساسی را پیگیری می‌کند:

• استفاده از فناوری‌های نوظهور برای منافع اجتماعی
• آمادگی برای مقابله با چالش‌های حکمرانی فناوری‌های نوظهور
• و ایجاد ظرفیت‌های حاکمیتی بلندمدت برای برخورد مؤثر و کارآمد با مسائل نوظهور

چارچوبی که در ادامه ارائه می‌شود برگرفته از اسناد مرتبط با این موضوع در سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) است. این چارچوب با در نظر گرفتن ابزارهای قانونی، دولت‌ها، بازیگران نوآوری و جوامع با هدف رفع چالش‌های حکمرانی در این زمینه به دنبال ایجاد ظرفیت‌های بلندمدت برای شکل‌دهی مؤثرتر نوآوری است. این چارچوب شامل پنج عنصر است: ارزش‌های راهنما؛ هوش راهبردی؛ مشارکت ذینفعان؛ تنظیم‌گری چابک؛ و همکاری بین‌المللی. زمینه‌های فناوری‌های نوظهور چگونگی بکارگیری هر یک از این عناصر را تعیین می‌کند.

اصل اول: ارزش‌های راهنما (Guiding Values)

به طور خلاصه در زمینه ارزش‌های راهنما 4 اقدام کلیدی باید صورت پذیرد:

• توجه به ارزش‌ها را در مرکز سیاست‌های نوآوری قرار دهید و از مبتنی بر آن از قابلیت‌های مثبت فناوری‌های نوظهور استفاده کنید.
• از ارزش‌های بنیادی مشترک در بافتار فرهنگی و اجتماعی خود به عنوان نقطه شروعی برای تثبیت نوآوری مسئولانه و شناسایی ارزش‌های ویژه فناوری در بافتار استفاده کنید.
• فرایندهای مشورتی، پاسخگو و قابل اعتماد را برای اولویت‌بندی و تعیین ارزش‌ها در هر یک از فناوری‌ها ایجاد کنید. برای انجام این کار جلساتی را در درون و در بین جوامع مختلف ایجاد کنید. ظرفیت‌هایی را برای تعامل معنادار ایجاد کنید و از یکپارچگی اطلاعات اطمینان حاصل کنید.
• ارزش‌ها را در سراسر چرخه نوآوری، از جمله در تنظیم دستور کار، طراحی تحقیق و توسعه، طراحی فناوری و تنظیم‌گری اعمال کنید. این امر مستلزم آن است که بازیگران نوآوری به دنبال همسویی توسعه فناوری با ارزش‌ها در زمینه‌های نهادی خاص در مکان‌های خاص در ان فرایند باشند.

گنجاندن ارزش‌ها در فرایند نوآوری

فناوری لزوماً توسط منطق فیزیک و ویژگی‌های ماده شکل می‌گیرد اما تاریخ و جامعه‌شناسی فناوری نشان می‌دهد که ارزش‌های انسانی، نهادها، انتخاب‌ها و ساختارهای اقتصادی نیز مسیرهای فناوری را شکل می‌دهند. این ارزش‌ها می‌توانند در فرایندهای نوآوری و حتی فناوری گنجانده شوند. گنجاندن ارزش‌ها در فرایند نوآوری مستلزم چندین مرحله است:

• اول شناسایی مجموعه‌ای از ارزش‌های بنیادی و ارزش‌های خاص فناوری برگرفته از ارزش‌های اصیل حاکم بر جامعه.
• دوم ایجاد فرایندهای قوی و جامع به منظور بررسی این ارزش‌ها و نحوه اعمال آنها در زمینه‌های خاص فناوری.
• سوم ادغام ارزش‌ها از طریق ابزراهای متنوع در مراحل مختلف چرخه نوآوری

ارزش‌های بنیادی و ارزش‌های خاص حکمرانی فناوری

دو مجموعه ارزش در اینجا به عنوان نقطه شروع مرتبط برای حکمرانی فناوری نوظهور مد نظر هستند: ارزش‌های بنیادی و ارزش‌های خاص برای حکمرانی فناوری. ارزش‌های بنیادی تعهدات مشترک به آرمان‌های خاص اخلاقی، سیاسی، اقتصادی یا فرهنگی را بیان می‌کند. خواه این ارزش‌ها فردی باشند یا اجتماعی، حرفه‌ای باشند یا نهادی، اجتماعی باشند یا ملی. توجه به این نکته مهم است که ارزش‌ها در معرض تکامل هستند و تغییرات فناورانه می‌تواند آنها را تغییر دهد. یک مثال در اینجا حریم خصوصی است که در آن پذیرش فناوری‌های جدید ممکن است نگرش‌های جدیدی را در رابطه با حفاظت از داده‌های شخصی منعکس کند.

در حالی که ارزش‌های بنیادی تعهدات و باورهای مشترک را منتقل می‌کنند، مجموعه‌ای از ارزش‌های خاص فناوری می‌توانند راهنمای هدفمندتری برای تصمیم‌گیری‌های سیاستی در مقاطع زمانی خاص باشند. ارزش‌های خاص در زمینه حکمرانی فناوری، مبنایی اخلاقی و سیاسی برای اولویت‌بندی و تصمیم‌گیری در همه موضوعات حکمرانی فناوری فراهم می‌کند. مهم این است که این ارزش‌ها باید با هم کار کنند.

• قابل اعتماد بودن: شامل حصول اطمینان از این که فناوری‌ها، بازیگران و تصمیمات آنها می‌توانند برای دقت، قابلیت اطمینان و انطباق با مقررات بکار گرفته شوند
• مسئولیت‌پذیری: شامل مسئولیت‌پذیری نسبت به پیامدهای مثبت یا منفی اقدامات و تصمیمات مرتبط با فناوری و همچنین پاسخگویی به افراد آسیب دیده یا به طور کلی جامعه
• شفافیت: شامل ارائه توضیحاتی باز و صادقانه از اطلاعات منتقل شده، توجیه و محدودیت های آن به زبانی قابل فهم و در دسترس
• سرپرستی فناورانه: وظیفه‌ای را بر عهده کسانی می‌گذارد که دارای تخصص و دانش کافی هستند تا فناوری را به روش‌هایی ایجاد کنند که با ارزش‌های اساسی منطبق باشند و کالاهای عمومی را ارتقا دهند.
• نوآوری برای منافع عمومی: بر مزایای مهم نوآوری فناوری برای جامعه و نیاز به کاهش موانع غیر ضروری برای دستیابی به این اهداف تأکید دارد.
• پاسخگویی: مستلزم برآورده شدن این انتظار است که نتایج فناورانه وعده داده شده به موقع ارائه می‌شود.

فرایندهای مشورتی را فعال کنید

گنجاندن ارزش‌ها در نوآوری مستلزم اولویت‌بندی و مشخص شدن جایگاه ارزش‌ها در زمینه‌های خاص هر فناوری است. این کار مستلزم در نظر گرفتن عناصر سیاسی، اجتماعی و فنی است. علاوه بر این نیازمند فرآیندهای پاسخگو و قابل اعتماد هم می‌باشد. بنابراین، نیازمند ایجاد مجامع فعال در سطوح مختلف حکومت و در درون و در بین جوامع مختلف ذینفعان است. این مجامع برای جمع‌آوری دیدگاه‌هایی است که ممکن است برای تصمیم‌گیری سیاسی و فناورانه در نظر گرفته می‌شود.

هر یک از جوامع و افراد درباره مقبولیت فناوری قضاوت‌هایی دارند که ممکن است از فردی به فرد دیگر، گروهی به گروه دیگر و کشوری به کشور دیگر این قضاوت‌ها متفاوت باشد. بازیگران مختلف باید درباره معنای ارزش‌ها در زمینه‌های خاص و نحوه بکارگیری آنها در عمل بحث و تبادل نظر کنند. این بحث‌ها و تبادل نظرات رسیدن به یک نوآوری ارزش‌محور را تسهیل می‌کند.

ارزش‌ها را در سراسر فرایند نوآوری جاسازی کنید

بازیگران نوآوری باید تلاش کنند تا ارزش‌ها را در سراسر فرآیند نوآوری یکپارچه کنند. این نباید صرفا در حد یک بیانیه باشد. این فرایند حداقل در چهار مرحله زیر باید اعمال شود و الزاماً به این چهار مرحله هم محدود نمی‌شود:

• تنظیم دستور کار و طراحی تحقیق و توسعه
• تحقیق و توسعه
• تجاری‌سازی اولیه
• انتشار و استقرار

این امر مستلزم آن است که بازیگران نوآوری به دنبال همسویی توسعه فناوری با ارزش‌ها در زمینه‌های سازمانی خاص در مکان‌های خاص در این فرآیند باشند. برای مثال، یکپارچه‌سازی، به طرز قابل توجهی به سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه در بخش‌های دولتی و خصوصی، تعهد به مشارکت سهامداران و جامعه، چابکی در توسعه نهادهای هنجاری (مثل دستورالعمل‌ها، کدهای عملی، و مقررات) و اشکال مختلف همکاری بین المللی نیاز دارد. این ملاحظات همچنین مسئولیت‌هایی را بر عهده بازیگران بخش خصوصی و دولتی برای حفظ ارزش‌های مشترک در توسعه فناوری می‌گذارد.

اصل دوم: هوشمندی راهبردی (Strategic Intelligence)

به طور خلاصه در حوزه هوشمندی راهبردی 3 موضوع باید مد نظر باشد:

• هوشمندی راهبردی را در شرایط عدم قطعیت فناوری باید در نظر بگیرید. هوشمندی راهبردی دانش قابل استفاده‌ای است که از سیاستگذاران در درک جنبه ها و دامنه تأثیرات علم، فناوری و نوآوری و پیشرفت های بالقوه آینده آنها حمایت می‌کند. این امر به ویژه برای فناوری های نوظهور و به سرعت در حال توسعه مهم است.
• شناسایی، تشخیص، ارزیابی. (1) رصد نظام‌مند برای دریافت سیگنال‌های ضعیف از فناوری‌های بالقوه‌ای که می‌تواند در آینده مورد توجه قرار گیرد. (2) تشخیص فناوری برای سطوح مختلف دغدغه سیاسی و آمادگی برای مداخلات حاکمیتی در قالب شش بعد. (3) ارزیابی با استفاده از ابزارهای متنوع و مشارکت گسترده کارشناسان و جامعه (ارزیابی ریسک‌ها، عدم قطعیت‌ها و آینده فناوری‌های بالقوه)
• ایجاد ظرفیت از طریق همکاری بین‌المللی و تبادل تجربیات موفق. توسعه پیش‌بینی‌های ملی و بین‌المللی و ابتکارات صورت گرفته در زمینه ارزیابی فناوری از طریق حمایت از سازمان‌ها یا مؤسسات علمی ملی، ارائه فرصت‌های تأمین مالی هدفمند، حمایت از همکاری‌های بین دانشگاه، دولت و صنعت، پرورش زیست‌بوم‌های هوشمندانه و یا ایجاد یک زیست‌بوم ارزیابی فناوری که به طور گسترده شامل ذینفعان و مردم باشد و بین سازمان‌ها هماهنگ باشد.

در ادامه موارد فوق بیشتر تشریح خواهد شد.

هوشمندی راهبردی یک منبع حیاتی

بسیاری از کشورها به طور فعال در حال ایجاد و اجرای راهبردهای ملی یا برنامه های سیاستی آینده‌نگر برای توسعه فناوری‌های نوظهور هستند. این راهبردها و همچنین سایر سیاست‌ها مستلزم ایجاد ظرفیت‌هایی برای پیش‌بینی در موقعیت‌های با عدم قطعیت بالا هستند. چه نوع ظرفیت‌ها و ظرفیت‌سازی‌هایی می‌تواند پیش‌بینی و توسعه چشم‌اندازها، برنامه‌ها و نقشه‌های راهبردی را ممکن سازد؟ چگونه جوامع مختلف می‌توانند ارزیابی‌هایی از فناوری‌های نوظهور انجام دهند که به سبد سبد سرمایه‌گذاری و حکمرانی آینده‌نگر فناوری کمک کند؟

هوشمندی راهبردی یک منبع حیاتی برای پیش‌بینی‌های کارآمد است. هوشمندی راهبردی به تجزیه و تحلیل پیشرفت‌های فناوری‌های نوظهور و قابلیت‌ها و پیامدهای بالقوه آن دارد: نظیر جهت‌گیری‌های احتمالی و ریسک‌های اقتصادی توسعه فناوری، سطوح حمایت اجتماعی، جنبه‌های اخلاقی و اجتماعی احتمالی که ممکن است نیاز به بررسی داشته باشند و اثرات بالقوه، مزایا و خطرات.

ابزارهایی برای هوشمندی راهبردی و ارزیابی فناوری

برای حکمرانی چابک و تطبیقی فناوری‌های جدید، ایجاد و استفاده از هوشمندی راهبردی مهم است. اما علاوه بر این هدف‌گذاری مناسب در خصوص نحوه تخصیص منابع نیز مهم است. برای رسیدن به یک راهکار مناسب، یک رویکرد سه مرحله‌ای مورد نیاز است: (1) بررسی سیگنال‌های ضعیف فرصت‌ها و تهدیدهای بالقوه (اسکن افق‌ها). (2) ارزیابی ساختاریافته از وضعیت در امتداد شش بعد، برای ارزیابی اینکه آیا سرمایه‌گذاری بیشتر در جمع آوری اطلاعات راهبردی ضروری است (تشخیص اولیه). (3) تجزیه و تحلیل عمیق‌تر فناوری برای دستیابی به یک پایگاه شواهد غنی‌تر با انتخاب ابزارهای مناسب از طیف ابزارهای هوشمندی راهبردی (ارزیابی گسترده).

گام اول. اسکن افق‌ها

اصول حکمرانی از سیاستگذاران می‌خواهد که به فناوری‌های نوظهوری که تهدید خاصی به همراه دارند و یا مزایایی برای جامعه، اقتصاد و … ارائه می‌دهند، توجه کنند. اسکن افق‌ها یک کاوش منظم از سیگنال‌های پیشرفت فناوری‌های جدید است. این کاوش نشان می‌دهد کدام فناوری‌ها (به عنوان مثال کوانتوم)، یا مسائل اجتماعی-فنی (مانند شکاف دیجیتال یا کوانتومی) در حال تبدیل شدن به فرصت‌ها یا دغدغه‌های قابل توجهی هستند.

گام دوم. تشخیص اولیه: ابعاد شش گانه

هنگامی که یک حوزه مورد توجه از طریق اسکن افق شناسایی شد، گام بعدی این است که ببینیم آیا برای انجام اقدامات سیاستی به تحلیل عمیق‌تری نیاز است یا خیر؟ همچنین باید بدانیم چه نوع اطلاعات راهبردی جدیدی برای تحلیل عمیق‌تر مورد نیاز است. یک ارزیابی اولیه از نیازهای حاکمیتی فناوری‌های نوظهور باید در 6 بعد صورت گیرد:

• عدم قطعیت: آیا مسیر توسعه مشخص است؟ اگر عدم قطعیت وجود دارد، چگونه می توان آن را کاهش داد؟ هر چه عدم قطعیت بالاتر باشد نیاز است تحلیل‌های عمیق‌تر و مشارکت اجتماعی بیشتری برای حکمرانی مورد نیاز است.
• ریسک‌ها و مقیاس سطح آنها: با وجود ابهامات و عدم قطعیت‌ها، چگونه می‌توانیم تأثیر بالقوه فناوری‌ها را بر ارزش‌های بنیادی و ویژه ارزیابی کنیم؟ ارزش‌هایی نظیر آزادی و حقوق بشر، محیط زیست، ایمنی و سلامت. آسیب‌های احتمالی چقدر است و این آسیب‌ها چه میزان قابل جبران است؟
• سطح نگرانی‌های عمومی یا تعارضات ارزشی: آیا توجه عمومی به این حوزه فناوری افزایش یافته است؟ آیا امیدواری یا دغدغه‌ای در خصوص حوزه فناوری نوظهور وجود دارد؟ آیا مخاطرات، اختلاف‌نظرها و مناقشات سیاسی در این زمینه وجود دارد؟ در صورت جواب مثبت به این سؤالات حکمرانی فناوری مستلزم ارزیابی دقیق‌تر و مشارکت بیشتر شهروندان و سایر ذینفعان است.
• سرعت ظهور فناوری: آیا گسترش سریعی در فعالیت‌ها در این حوزه وجود دارد؟ آیا تحولات این حوزه در سال های اخیر شتاب بیشتری داشته است؟ در این صورت ارزیابی دقیق‌تر و مشارکت بیشتر ذینفعان در حکمرانی لازم است.
• اهمیت راهبردی: آیا نقش فناوری نوظهور در اهداف راهبردی ملی نظیر رقابت جهانی، پاسخ به بحران‌ها و … برجسته است؟
• شکاف‌های حکمرانی: آیا ابزارهای فعلی حکمرانی برای هدف فعلی مناسب است؟ آیا شکاف‌های نظارتی یا حاکمیتی قابل‌ملاحظه‌ای وجود دارد؟

گام سوم: ارزیابی گسترده

ارزیابی گسترده فناوری‌های نوظهور فرآیندی است که به درک وضعیت یک حوزه فناوری نوظهور، مسیرهای بالقوه توسعه آن، جنبه‌های اخلاقی و اجتماعی احتمالی و تأثیرات و ریسک‌های بالقوه حوزه فناوری منتهی می‌شود. این فرایند به تصمیم‌گیری سیاستی کمک می‌کند، اما شامل تصمیم گیری نمی‌شود. ارزیابی گسترده، اطلاعات راهبردی را برای درک عمیق یک زمینه نوظهور و اطلاع‌رسانی در تصمیم‌گیری فراهم می‌کند. چهار ابزار هوشمندی راهبردی به منظور جمع‌آوری داده در جهت ارزیابی گسترده به شرح زیر است:

• پیش‌بینی فناوری: از روندها و سیگنال‌های ضعیف برای برای پیش‌بینی مسیرهای بالقوه فناوری استفاده می‌کند. این ابزار سرعت فناوری را اندازه‌گیری و ذینفعان کلیدی را شناسایی می‌‎کند. علاوه بر این انتظارات ذینفعان را در مورد چگونگی احتمال گسترش این حوزه در طول زمان آشکار می‌کند.
• آینده‌نگری: از منابع اطلاعاتی متعدد استفاده می‌کند تا سناریوهای آینده فناوری را شرح دهد. این ابزار بینش سیاست‌گذاران را با افزایش درک آنها از فناوری‌های نوظهور افزایش می‌دهد.
• ارزیابی فناوری: از طریق روش‌های ترکیبی اثرات بالقوه یک فناوری جدید و در حال ظهور را تجزیه و تحلیل می‌کند. امیدها و دغدغه‌های افراد مختلف را از دریچه هنجارها و ارزش‌های جوامع خاص شناسایی می‌کند.
• ارزیابی ریسک‌های نوظهور: ابزاری برای ارزیابی رویکردهای حاکمیت ریسک موجود در شرایط کمبود اطلاعات ارائه می‌دهد. ریسک‌های نوظهور شامل ریسکهای جدید (ناشی از مواد یا فناوری‌های جدید) یا خطرات آشنا هستند که در شرایط جدید یا ناآشنا آشکار می‌شوند.

ایجاد یک زیست‌بوم فراگیر از ارزیابی فناوری

در داخل دولت‌ها، ارزیابی فناوری اغلب در چندین سایت سازمانی که از روش‌های مختلف استفاده می‌کنند، انجام می‌شود. سازمان‌هایی نظیر بخش‌های اختصاصی آینده‌نگری و ارزیابی فناوری، آکادمی‌های ملی علم و فناوری، کمیسیون‌های ملی موقت، نهادهای نظارتی و فرآیندهای تنظیم استاندارد. تنوع تخصص‌ها و دیدگاه‌ها یک نقطه قوت است و این نهادها و روش‌ها می‌توانند به ایجاد یک زیست‌بوم حمایتی برای ارزیابی سیاست‌ها کمک کنند. در میان نیاز است نقشی برای ترکیب دیدگاه‌ها برای هماهنگی بین سازمان‌ها به منظور اطلاع‌رسانی به حاکمیت نیز وجود داشته باشد.

یکی از کارکردهای کلیدی هوشمندی راهبردی، شناسایی (و مشارکت) ذینفعانی است که باید در فرآیند ارزیابی شرکت کنند. ذینفعان می‌تواند شامل سرمایه‌گذاران، فناوران، بازیگران بخش خصوصی و جامعه باشد. هوشمندی راهبردی همچنین نیاز به ارزیابی بین‌المللی فناوری برای سیاست‌گذاری بین‌المللی را نیز آشکار می‌کند.

اصل سوم: مشارکت ذینفعان (Stakeholder Engagement)

به طور کلی در حوزه مشارکت ذینفعان پنج اقدام زیر باید مد نظر قرار گیرد:

• وسعت و عمق مناسب فعالیت‌های مشارکتی را با تشخیص فناوری بر اساس شش عامل ارزیابی تعیین کنید.
• برای ایجاد یک مبنای بلندمدت برای مشارکت اجتماعی سرمایه گذاری کنید. ابزارها و تکنیک‌های مشارکت را بر اساس اهداف مورد نظر انتخاب کنید: ظرفیت‌سازی، ارتباطات و مشاوره، وی یا ایجاد مشارکت
• از فرآیندهای مشورتی برای طراحی مشترک راهبردها و برنامه‌های فناوری استفاده کنید. در این مسیر از سیاستگذاران، مشاوران علمی، سایر کارشناسان و شهروندان برای همسویی بهتر کمک بگیرید.
• پژوهش‌ها و طراحی‌های میان رشته‌ای را برای جا انداختن توسعه فناوری با دیدگاه‌های متنوع و با در نظر گرفتن ملاحظات اخلاقی، قانونی و اجتماعی تشویق کنید.
• به منظور پرورش فناوری‌های نوظهور، «سکوهای مشارکتی» را با همکاری شرکای صنعتی، استارتاپ‌ها و جامعه مدنی توسعه دهید.

زمانی که مشارکت بیشتر اهمیت دارد

درگیر کردن ذینفعان و تعمیق گفتگوهای اجتماعی مستلزم زمان و منابع است. سطح یکسانی از مشاوره در همه فناوری‌ها و موقعیت‌های نوظهور مورد نیاز نخواهد بود. شش عامل ارزیابی که در بخش‌های قبل معرفی شد می‌تواند برای تشخیص سطح دغدغه‌های عمومی، واقعی یا بالقوه مفید باشد. این ارزیابی به تعیین وسعت و عمق مناسب فعالیت‌های تعاملی کمک می‌کند. عواملی نظیر عدم اطمینان، ریسک‌ها و مقیاس تأثیر آنها و سطح نگرانی عمومی یا تضاد ارزش این وسعت و عمق را تعیین می‌کند. سرعت تغییرات فناورانه، اهمیت راهبردی آنها و شکاف‌های حاکمیتی نیز در تعیین سطح مشارکت اثرگذار است. در برخی از شرایط، ممکن است مشارکت‌های عمیق‌تری توصیه شود. مثلاً در مواردی که تأثیرات اجتماعی مورد انتظار زیاد است یا جایی که عدم قطعیت‌های حل نشده وجود دارد و ممکن است تعارض‌های ارزشی پیش‌بینی شده یا واقعی وجود داشته باشد.

ابزارهای بالادستی مشارکت اجتماعی

طیف وسیعی از ابزارها و تکنیک‌های مشارکت به منظور انجام فعالیت‌‎های کوتاه‌مدت یا پیوسته وجود دارد. این ابزارها را می‌توان بر اساس اهداف مربوطه از یکدیگر متمایز کرد:

• ظرفیت سازی به ایجاد یک پایه قوی و بلندمدت برای مشارکت اجتماعی در بررسی پیامدهای بالقوه ورود فناوری های جدید کمک می‌کند. عناصر این ظرفیت‌سازی می‌تواند شامل ارتباطات علمی و آموزشی، منابع آنلاین، برنامه‌‎های آموزشی میان رشته‌ای و تمرین‌های آینده‌نگاری جمعی باشد.
• ارتباطات و مشاوره دیدگاه‌های شهروندان و ذینفعان را جمع‌آوری می‌کند. علاوه بر این می‌تواند منجر به تبادل نظر آنها در فناوری‌های نوظهور شود که این خود بر روی تصمیمات حکمرانی و پیش‌بینی مسیرهای نوآوری اثرگذار است.
• هم‌آفرینی به طور مستقیم ذینفعان اجتماعی را در ایجاد علم و فناوری، ایجاد دانش و حکمرانی مرتبط با سیاست‌ها درگیر می‌کند. در نتیجه این منجر به حکمرانی اثربخش‌تر خواهد شد.

عوامل موفقیت مشارکت اجتماعی

کار از طریق فرآیندهای مشارکت ذینفعان و مشارکت اجتماعی به زمان و منابع نیاز دارد. بنابراین سیاست‌گذاران باید وضعیت فناوری را برای تعیین زمان به کارگیری فرآیندهای تعامل دقیق‌تر بررسی کنند. صرف نظر از این، شادابی و پویایی در میان کارشناسان دانشگاهی، کارشناسان تجربی و مردم عادی باید مدیریت شود تا به نتایج سیاستی و مشورتی بیشتری دست یابیم. عوامل مختلفی در موفقیت مشارکت اجتماعی مؤثر است. از جمله موارد زیر

• زود شروع کنید و چرخه مشارکت را تکرار کنید: تعلق و تعهد ایجاد کنید، اعتماد را توسعه دهید و مطمئن شوید ورودی‌های مرتبط و زمان‌مند دریافت می‌کنید. چرخه مشارکت را تکرار کنید یا اینکه گام‌هایی برای توانمندسازی مشارکت‌کنندگان و درگیر کردن بیشتر آنها ایجاد کنید.
• ارتباطات مؤثر: اطلاعات متعادل و دقیق ارائه کنید و از ارائه اطلاعات نادرست و غیرمرتبط خودداری کنید. اجازه دهید دیدگاه‌های متعارض بین مشارکت‌کنندگان مطرح شوند و تبادل نظر و گفتمان شکل بگیرد.
• تخصص‌های مختلف را درگیر کنید: اشکال مختلف تخصص‌ها اعم از فنی و غیرفنی را در فرایند مشارکت درگیر کنید.
• ورودی‌های متنوع: ذینفعان و افراد مختلف بر اساس سطح تحصیلات، تجربه، نژاد، جنسیت و وضعیت اجتماعی را مشارکت دهید.
• فرایند شفاف: نتایج را با مشارکت همه بازیگران مرتبط تجزیه و تحیل کنید و آنها را در خصوص نحوه استفاده از دیدگاه‌های مختلف مطلع کنید.
• نمایش تأثیر واقعی مشارکت: دیدگاه‌های ذینفعان را در تصمیم‌گیری دخیل کنید. با مشارکت‌کنندگان در مورد اینکه چگونه ورودی‌های آنها در فرایند تصمیم‌گیری دخیل می‌شود گفتگو کنید.

اصل چهارم: تنظیم‌گری چابک (Agile Regulation)

به طور کلی در زمینه تنظیم‌گری چابک 5 اقدام زیر باید صورت پذیرد:

• پیاده‌سازی چرخه‌های ارزیابی و نظارت تطبیقی و تکراری، پاسخگویی به نگرانی‌های ذینفعان و عموم مردم، و هماهنگی بین تنظیم‌گری بخش‌های مختلف
• استفاده از ابزارهای ارزیابی نظیر بسترهای و بسته‌های تنظیم‌گری به منظور ایجاد چرخه سیاسی یادگیرنده
• از رویکردهای مبتنی بر پیامد (Outcome-based) استفاده کنید. چرا که این رویکردها می‌توانند در حوزه‌های جدید خط‌مشی که شواهد محدودی در دسترس است (مانند فناوری‌های نوظهور) مؤثرتر باشند.
• رویکردهای حاکمیتی غیرالزام‌آور را به عنوان رویکردهای غیرالزام‌آوری در نظر داشته باشید. رویکردهایی نظیر هنجارهای سطح بالا، اصول و دستورالعمل‌ها، استانداردهای فنی و هنجاری، آیین‌نامه‌های رفتاری و رویکردهای طراحی جانبی.
• مشارکت و تشویق بخش خصوصی برای نوآوری مسئولانه در مراحل اولیه. این امر مستلزم مجموعه جدیدی از دیدگاه‌ها و ابزارهای خط‌مشی است، مانند پارادایم طراحی مبتنی بر اخلاق و رویکردهای رفتار تجاری مسئولانه.

تنظیم‌گری را چابک‌تر کنید

چندین عامل توانمندساز برای تقویت و نوسازی رویکردهای حکمرانی فناوری‌های نوظهور و تضمین نتایج بهتر حکمرانی وجود دارد. چهار مورد از آنها عبارتند از: (1) ابزارهای مدیریت تنظیم‌گری را به نحوی تنظیم کنید تا اطمینان حاصل شود که تنظیم‌گری برای هدف مورد نظر مناسب است. (2) زیرساخت‌های نهادی برای ایجاد شرایط همکاری و رویکردهای مشترک در داخل و بین حوزه‌های قانونگذاری ایجاد کنید. (3) چارچوب‌های حکمرانی را برای تضمین تنظیم‌گری چابک ایجاد کنید. (4) راهبردهای اجرای تنظیم‌گری را برای تکامل نیازها بپذیرید. عوامل زیر در اجرای مؤثر موارد فوق اثرگذار است.

• توسعه هوش راهبردی قوی به عنوان یک بخش کلیدی برای ارزیابی نیازها، مخاطرات و مزایا حکمرانی
• استفاده از چرخه‌های ارزیابی تنظیم‌گری متناسب، تکرار شونده و انعطاف‌‌پذیر در عین استفاده از راه‌حل‌های فناورانه برای بهبود کیفیت شواهد
• از طریق مشارکت ذینفعان و شهروندان به نگرانی‌های ذینفعان و عموم مردم پاسخ دهید و نتایج را به چرخه تصمیم‌گیری برگردانید.
• همکاری در داخل و در سرتاسر حوزه‌های قانونگذاری برای اطمینان از اثربخشی، انسجام و ارتباط مستمر سیاست‌ها و چارچوب‌ها. همکاری بین‌المللی در زمینه تنظیم‌گری به منظور جلوگیری از پراکندگی و واگرایی در تنظیم‌گری حیاتی است.
• ایجاد ظرفیت، مهارت و منابع برای حمایت از توسعه و بکارگیری حکمرانی آینده‌نگر و پیش‌بینی‌کننده

رویکردهای الزام‌آور قانونی

در حالی که ابزارهای غیرالزام‌آور ممکن است آسان‌تر به کار گرفته شوند و انعطاف بیشتری در اجرا و انطباق ارائه دهند، رویکردهای الزام‌آوری قانونی ممکن است برای مدیریت کافی یک فناوری نوظهور ضروری تلقی شوند. این رویکردها می‌تواند شامل الزامات فرایندها و روش‌های تولید خاص و مقررات مبتنی بر نتیجه باشد.

رویکردهای مبتنی بر نتیجه برای مقررات را می‌توان به طور نظام‌مند به عنوان بخشی از ترکیب سیاست استفاده کرد. این رویکردها تمایل دارند به جای نیاز به اقدامات خاص، دستیابی به نتیجه را الزامی کنند. این رویکردها می‌توانند در حوزه‌های سیاستی جدید که شواهد محدودی در مورد آنها در دسترس است، مانند فناوری‌های نوظهور مؤثرتر باشند. هنگام انتخاب یک رویکرد مناسب، بررسی جوانب مثبت و منفی گزینه‌های موجود بر اساس ریسک‌ها و منافع یک فناوری و همچنین ساز و کارهایی برای اطمینان از همسویی مداوم آنها با اهداف سیاستی، حیاتی است.

آزمایش کنید و یاد بگیرید

در بافتار حکمرانی فناوری‌های نوظهور، کسب اطلاعات قابل اعتماد در مورد اثرات بالقوه یا اثربخشی گزینه‌های خطمشی اغلب از طریق رویکردهای سنتی مانند جمع‌آوری اطلاعات و مشاوره دشوار است. اینجا، تجربیات تنظیم‌گری، آزمایش و یادگیری (با رویکرد تنظیم‌گری) گاهی اوقات می‌تواند یادگیری و انطباق بهتر و به موقع خط‌مشی مبتنی بر درک بهتر از مخاطرات و فرصت‌های ناشی از نوآوری را امکان‌پذیر کند. در ترکیب با ابزارهای مدیریت تنظیم‌گری تثبیت شده -نظیر ارزیابی تأثیر تنظیم‌گری، مشارکت ذینفعان و ارزیابی قبلی، همکاری نهادی، و راه‌حل‌های نظارت فن‌آورانه- آزمایش می‌تواند به ایجاد اقدامات مؤثرتر و کارآمدتر خط‌مشی‌گذاری عمومی منجر شود.

آزمایش به اشکال مختلفی انجام می‌شود که هر کدام برای بافتارها، اهداف و زمان و منابع موجود مناسب است. این اشکال مختلف را می‌توان تا حد زیادی با تمرکز بر تنظیم‌گری یا بر پیامدهای نوآوری‌هایی که ممکن است به بازار ارائه شود، متمایز کرد. در حالی که در بسیاری از موقعیت‌ها یادگیری از طریق آزمایش برای اثربخشی حیاتی و مفید است، محدودیت‌های بالقوه‌ای در رابطه با قانونی بودن و امکان‌پذیری آن نیز وجود دارد.

تشویق بخش خصوصی برای نوآوری مسئولانه

اختیار تصمیم‌گیری رسمی برای حکمرانی فناوری نوظهور بر عهده دولت است. با این وجود، شرکت‌ها بازیگران کلیدی در نظام حکمرانی فناوری‌های نوظهور هستند. شرکت‌ها علاوه بر اینکه عامل کلیدی در تجاری‌سازی فناوری هستند، بخش بزرگی از تحقیق و توسعه را بر عهده دارند. سهم هزینه‌های تحقیق و توسعه توسط شرکت‌های تجاری بخش خصوصی از سال 2010 به طور پیوسته در حال افزایش است.

با این حال، چالش‌های آشکاری برای شرکت‌ها به منظور مشارکت در حکمرانی مؤثر وجود دارد. سودگرایی و سرعت دستیابی به بازار از عوامل کلیدی تصمیم‌گیری در بخش خصوصی هستند. بنابراین رویکردهای نوآوری مسئولانه ممکن است به آسانی برای بازیگران بخش خصوصی قابل درک نباشد. بخش خصوصی باید از همان ابتدا و قبل از اینکه مسیرها بسته شود درگیر و تشویق به نوآوری مسئولانه شود. این موضوع نیاز به مجموعه جدیدی از دیدگاه‌ها و ابزارهای سیاستی دارد که باید مکمل تلاش‌هایی باشد که در بخش عمومی و قانونگذاری صورت می‌‎گیرد:

• دیدگاه‌های متنوع فنی و غیرفنی را به عنوان بخشی از فرایند تحقیق و توسعه در نظر بگیرید. مهندسان، متخصصان اخلاق، دانشمندان علوم اجتماعی و افراد با تجربه مرتبط را گرد هم بیاورید تا به طور فعال توسعه فناوری را شکل دهند.
• اجرای اصول و استانداردهای مسئولیت‌پذیری در این زمینه را به عنوان بخشی از مأموریت شرکت‌ها در نظر بگیرید.
• رویکردهای «طراحی مبتنی بر اخلاق» که به صورت جمعی مشروعیت یافته‌اند را بپذیرید. مجامع تنظیم استانداردها که متشکل از ذینفعان مختلف هستند محمل خوبی برای ایجاد استاندارهای جانبی طراحی و توسعه فناوری هستند.
• سرمایه‌گذاران را تشویق کنید که فناوری مسئولیت‌پذیر را انتخاب کنند. مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاران در حوزه‌هایی که این مسئولیت اجتماعی را بر عهده می‌گیرند، در نظر بگیرید.
• رویکردهای رفتار تجاری مسئولانه برای نظارت و حکمرانی نوآوری و فناوری نوظهور به کار ببرید. رژیم‌های مسئولیت اجتماعی شرکتی یا رفتار تجاری مسئولانه از طریق ابزارهای خودگردان را مورد توجه قرار دهید.

اصل پنجم: همکاری‌های بین‌المللی (International Co-operations)

به طور کلی در همکاری‌های بین‌المللی 4 مورد مد نظر است:

• در گفتگوهای آینده‌نگر در مجامع فراگیر و چندجانبه شرکت کنید.
• به توسعه تجزیه و تحلیل‌های مشترک و اشکال توافق شده شواهد برای اطلاع از رویکردهای حکمرانی فناوری‌های نوظهور در سطح بین‌الملل کمک کنید.
• همکاری‌های بین‌المللی در توسعه علم و فناوری را برای تقویت رویکردهای مشترک اخلاق در علم و فناوری تقویت کنید.
• توسعه هنجارهای بین‌المللی بر اساس ارزش‌های مشترک؛ به عنوان مثال اصول، دستورالعمل‌ها و استانداردهای فنی

گفتگوهای آینده‌نگر در مجامع فراگیر

مجامع فراگیر و چندجانبه برای گفتگو و سیاست‌گذاری جمعی می تواند زمینه ساز رویکردهای هماهنگ برای حکمرانی فناوری نوظهور باشد. چنین مجامعی باید به دنبال مشارکت گسترده ذینفعان اعم از بخش خصوصی و جامعه مدنی باشد. چنین تعاملی تبادل نظر را با دیدگاه‌ها و تخصص‌های مختلف غنی می‌کند.

مجامع فراگیر چندین هدف مهم دارند. اول، آنها می‌توانند بحث در مورد ارزش‌های اصلی و اولویت‌های مربوط به حکمرانی فناوری نوظهور – از جمله نمایش اشتراکات و تفاوت‌ها – را که برای عملی کردن رویکردهای مبتنی بر ارزش‌های مشترک در زمینه‌های خاص را فعال کنند. دوم، تجارب عملی را می توان برای کمک به شناسایی اقدامات خوب به اشتراک گذاشت. سوم، تفاهمات را می‌توان از طریق تعامل با کارشناسان عمیق‌تر کرد. چهارم، آنها می‌توانند زمینه را برای تنظیم استاندارد جمعی در میان.شرکای همفکر خود فراهم کنند.

از تحلیل‌ها و شواهد رایج استفاده کنید

برای مؤثر بودن رویکردهای حکمرانی فناوری نوظهور در سطح بین‌المللی باید به همان اندازه رویکردها در سطوح ملی یا محلی آینده‌نگر باشد. در حالی که اکثر کشورها قالب‌های خاص خود را از ارزیابی فناوری دارند، درک مشترک در مورد خطرات و مزایای بالقوه مهم خواهد بود.

مدل‌های مشترک و اشکال مورد توافق شواهد و شواهدسازی برای همکاری بین‌المللی مهم هستند. در مقابل، ممکن است برای ایجاد مدل‌های مشترک ارزیابی فناوری و راهبردهای مشترک آینده فناوری برای پیشبرد گفتگوی بین‌المللی یا سیاسی در مورد فناوری‌های خاص، مزایایی وجود داشته باشد. ظرفیت بین‌المللی برای به اشتراک گذاشتن، همبستگی و ترکیب ارزیابی آینده‌نگر که به روشی توزیع شده در میان جوامع مختلف ارزیابی فناوری و آینده‌نگری در کشورهای مختلف تولید می‌شود، می‌تواند به حمایت از گفتگوها و فرآیند سیاست‌گذاری در مورد حکمرانی فناوری‌های نوظهور در سطح بین‌المللی کمک کند.

تقویت همکاری در توسعه علم و فناوری

همکاری در تولید علم و فناوری جدید ارتباط تنگاتنگی با گفتگو در مورد حکمرانی فناوری دارد. همکاری بین‌المللی در علم و فناوری می‌تواند و باید با پذیرفتن رویه‌های اخلاقی مشترک، هنجارها و درک حکمرانی فناوری پدیدار شود. اصول و ارزش‌های ملی و بین‌المللی پیش از این در نهادهای مختلف جهانی و منطقه‌ای بررسی و تدوین شده است. به عنوان مثال در خصوص هوش مصنوعی، امنیت، حریم خصوصی و سایر حوزه‌های فناوری‌های نوظهور اصول و ارزش‌هایی در این نهادها تنظیم شده است. این تلاش‌ها، زمینه‌ای برای همکاری در ایجاد نرم‌هایی به منظور حکمرانی فناوری‌های نوظهور ایجاد می‌کند.

توسعه اصول بین‌المللی، استانداردهای فنی و دستورالعمل‌ها بر اساس ارزش‌های مشترک

اصول مبتنی بر شواهد در مورد حکمرانی فناوری و همچنین استانداردهای فنی می‌تواند از طریق گفتگو شروع شود. اصول و رهنمودها می‌توانند روشی جذاب برای بازیگران بین‌المللی، فراملی و یا جهانی باشند تا تعهدات اخلاقی و سیاسی را ضمن انعطاف‌پذیری و سازگاری با تفاوت‌ها و شرایط متغیر انجام دهند. این به ویژه در شرایطی که اسناد الزام‌آور قانونی جدید ایجاد می‌شود مفید است.

استانداردهای فنی بین‌المللی برای انتشار و ایجاد زمینه‌های همکاری در حوزه فناوری‌های نوظهور و ایجاد بازارهایی برای محصولات و خدمات فناوری ضروری هستند. نمونه‌های بارز فناوری‌های بلوتوث یا وایفای هستند که نوآوری را امکانپذیر می‌کنند و در نتیجه بهبود محصول، کاهش هزینه‌ها و پذیرش گسترده را در پی دارند.

دولت‌ها و ذینفعان باید توسعه چندجانبه و اجماع محور را ترویج کنند. رویکردهای بین المللی برای تنظیم استانداردهای فنی باید تا حد امکان از قبل هماهنگ شوند تا اطمینان حاصل شود که آنها با ارزش‌های مشترک شرکای همکار سازگار هستند. آنها همچنین باید ابزارهای مربوطه را که توسط سایر نهادها در زمینه‌های مربوطه ایجاد شده است، در نظر بگیرند.