رویدادهای بخش فین‌تک در کنگره جهانی موبایل 2023

حضور فین‌تک در کنگره جهانی موبایل قدمت چندانی ندارد. این کنگره در سال ۲۰۲۳ در بخش فناوری‌های مالی به بررسی تأثیر پیشرفت‌های شبکه ارتباطی موبایل بر فرآیندها و محصولات در حوزه مسائل مالی می‌پردازد.

پیش‌بینی فین‌تک در کنگره جهانی موبایل

پیش‌بینی می‌شود که در سال‌های پیش‌رو پنج حوزه، فضای FinTech را به شدت تحت تاثیر قرار خواهند داد:

1. شرکت‌های بزرگ در زمینه تکنولوژی: تعداد کاربران و ارزش سهام شرکت‌های فناور بزرگ مانند Apple، Amazon، Alphabet، Alibaba در مقایسه با شرکت‌های صرفاً مالی مانند Visa، JPM، Master Card بسیار بالاتر است. این به معنی تعیین‌کننده بودن این شرکت‌ها در فضای مالی است.
   هوش مصنوعی: هرچند این مفهوم چندین سال مورد توجه قرار گرفته اما با ورود Generative AIها مانند ChatGPT در سال‌های آتی شاهد شکوفایی و اثرگذاری هوش مصنوعی در تمام زمینه‌ها از جمله FinTech خواهیم بود.
   متاورس: فضایی دیجیتالی که در آن افراد و اشیا با نمایش دیجیتالی حضور دارند.
   محاسبات کوانتومی: برای بهره‌مندی از امکانات هوش مصنوعی لازم است همگام با افزایش فزاینده حجم داده‌ها، توان پردازش افزایش یابد. محاسبات کوانتومی با فراهم آوردن این امکان زمینه‌ساز تحولات خواهند بود.
   بلاکچین: شبکه توزیع‌شده‌ای از کامپیوترها که امکان تبادل دیجیتالی دارایی‌ها، ذخیره‌سازی حق مالکیت و تراکنش‌ها را به صورت غیرقابل‌تغییر فراهم می‌کنند. هر چند امروزه از این زیرساخت استفاده می‌شود اما با رفع موانعی همچون گسترش‌پذیری شاهد بکارگیری این مفهوم در سطح وسیع‌تری از کاربردها خواهیم بود.

با این مقدمه و درک فضای پیش‌رو در زمینه فناوری‌های مالی، به بررسی مهمترین موضوعات مورد بحث در نشست‌های فین‌تک در کنگره جهانی می‌پردازیم.

تحول فین‌تک همگام با تحول مخابرات

همگام با تغییر در زیرساخت ارتباطی موبایل به عنوان بستر ارائه خدمات FinTech، شاهد تحول در ارائه خدمات و محصولات مالی هستیم.

نسل پنجم بستری برای شکل‌گیری شبکه‌ای فرامتصل از انسان‌ها و دستگاه‌ها فراهم کرده است. برخورداری از مکانیزم‌های امنیتی قوی، امکان فراشخصی‌سازی خدمات به سبب دسترسی به طیف وسیعی از داده‌های کاربران و تاریخچه رفتارهای آنها، افزایش میزان تعامل کاربر با ارائه‌دهندگان سرویس‌ها، کاهش هزینه‌ها و همین طور مقابله با کلاه‌برداری‌ها به‌صورت بلادرنگ از جمله امکاناتی است که 5G برای ارائه خدمات FinTech فراهم کرده است.

نیاز به سطح امنیت بالا با در لحاظ حجم کلاه‌برداری‌ها بیشتر روشن می‌شود. مطابق پیش‌بینی رویترز، حجم کلاه‌برداری‌های مربوط به کارت‌های اعتباری در ۱۰ سال آینده، ۴۰۸ میلیارد دلار خواهد بود. به عبارت دیگر به طور متوسط سالی ۴۰ میلیارد دلار کلاه‌برداری از این راه صورت خواهد گرفت. از طرفی طبق تحقیقات از هر ۵ نفر که دچار کلاه‌برداری می‌شوند یک نفر دیگر تمایلی به استفاده از خدمات FinTech ندارد. بنابراین شبکه امن 5G از ویژگی‌های برجسته و مورد نیاز FinTech است.

فرامتصل بودن 5G ارائه خدمات FinTech را با چالش‌های جدید مواجه می‌کند. تا پیش از 5G، مکانیزم‌های تبادلات مالی با فرض حضور انسان در دو سوی ارتباط طراحی می‌شدند. حال با شبکه فرامتصلی مواجه هستیم که نقاط پایانی آن ممکن است اتومبیل، لباس‌ و یا هر شی متصل به شبکه باشد. از این رو با موضوعات جدیدی مانند تصدیق هویت مرتبط با تبادلات مالی بین شی‌ها روبرو هستیم. لذا لازم است مکانیزم‌های مالی بر اساس شرایط جدید بازبینی و تکمیل شوند.

استراتژی پرداخت

پرداخت از پرکاربردترین فرآیندهای مالی است. شاید پیش از این پرداخت تنها یک تراکنش مالی ساده بود. اما امروزه به عنوان یک فرصت در استراتژی‌ نوآورانه شرکت‌ها و ارائه دهندگان خدمات محسوب می‌شود. از مفاهیم مهم در حوزه پرداخت، مفهوم Embedded Finance است. Embedded Finance به شرکت‌های غیر بانکی این امکان را می‌دهد که خدمات بانکی را در کنار سایر خدمات به مشتریان خود ارائه دهند. به این ترتیب مشتری بدون نیاز به جابجایی بین شرکت و بانک، به صورت یکپارچه خدمت دریافت می‌کند. بدین ترتیب نسل جدیدی از برنامه‌های کاربردی به نام فوق‌برنامه کاربردی یا Super App از تجمیع تعدادی خدمت در قالب یک برنامه شکل گرفتند.

مهم‌ترین ویژگی‌های خدمات Embedded Finance در Super App ها را می‌توان در سه مورد خلاصه کرد.

1. یکپارچگی و روانی: مشتریان به دنبال راحتی و یک کلیک ساده هستند. Uber مثال شرکتی است که این ویژگی را با فراهم آوردن تمام حالات مختلف مورد نیاز کاربر بصورت یکجا تامین می‌کند.
2. انعطاف و شخصی‌سازی: متناسب با شرایط و نیازمندی‌های کاربران، گزینه‌های مناسب به آن‌ها پیشنهاد داده شود. برای مثال بکارگیری انواع پرداخت مانند BNPL یا استفاده از کیف پول دیجیتال در کنار روش‌های سنتی پرداخت یکی از راه‌های ارائه خدمت شخصی‌سازی شده است.
3. امنیت: فراهم آوردن یک زیرساخت امن برای انجام تراکنش‌های مالی با بکارگیری الگوریتم‌های یادگیری ماشین روی داده‌ مربوط به فعالیت‌های کاربران. در بحث امنیت باید توجه کرد که مکانیزم امنیتی نباید خیلی قوی و دست و پاگیر و یا خیلی ضعیف باشد زیرا در هر دو صورت کاربران از دریافت خدمت صرف‌نظر خواهند کرد.
4. در این میان شرکت‌های مخابراتی به دلیل بهره‌مندی از تعداد بالای مشترکین، دسترسی به اطلاعات با ارزش آن‌ها و تعامل راحت‌تر با سازمان‌های قانون‌گذار و دولتی شرایط مناسبی برای ارائّه‌ی خدمات Embedded Finance به مشترکین خود دارد.

شرکت‌‎های فین‌تک در کنگره جهانی موبایل 2023

تعدادی از شرکت‌های مخابراتی موفق در این عرصه در نشست‌های کنگره جهانی موبایل به معرفی خود و محصولاتشان پرداختند. از آن جمله می‌توان به Super App شرکت Vodafone در قاره آفریقا، که VodaPay نام دارد اشاره کرد. Telebirr نمونه‌ی دیگری از یک Super App بسیار موفق است که حاصل تعامل شرکت مخابرات اتیوپی و شرکت Huwaei است. تعداد کاربران Telebirr در ۲۰ ماه، به ۲۹ میلیون نفر رسید. ۸۰ درصد تراکنش‌های روزانه اتیوپی با Telebirr صورت می‌گیرد و جالب آنکه در این بستر، فاصله ورود یک ایده به بازار تنها ۷ روز!

M-PESA از قاره آفریقا، برنامه ارائه خدمات مالی بر روی گوشی همراه است که توسط دو شرکت مخابراتی Vodafone و Safaricom در کنیا راه‌اندازی شده است.

نمونه‌ی دیگر شرکت مخابراتی Telenor در کشور پاکستان است. این شرکت امکان پرداخت‌های فوری دیجیتالی را برای کاربران خود از طریق سیستم Raast به صورت یکپارچه فراهم کرده است.

نسل جدید بیمه‌ها

از دیگر موضوعات فین‌تک در کنگره جهانی موبایل Embedded Insurance بود. بدین معنی که ارائه خدمات بیمه در زمان ارائه کالا یا خدمت براساس شرایط و نیازمندی مشتری صورت بگیرد. گفته می‌شود، سهم Embedded Insurance از کل بازار بیمه در سال ۲۰۲۲ کمتر از ۱ درصد است که انتظار می‌رود به ۲۷ درصد در سال ۲۰۳۲ افزایش یابد. دلایل متعددی برای این پیش‌بینی رشد عنوان شده است. برای مثال می‌توان به مواردی همچون ارائه خدمت متناسب و شخصی‌سازی شده، کاهش هزینه جمع‌آوری داده مشتریان، افزایش تمایل برای استفاده اشتراکی از کالاها و ایجاد امنیت و اطمینان خاطر برای حضور اقتصادی در فضای سایبری اشاره کرد.

تحقیق جالبی توسط شرکت گوگل نشان می‌دهد که ۷۹ درصد از مشتریان قبل از خرید یک محصول به انجام کارهای مرتبط با خرید بر روی گوشی‌های خود می‌پردازند. از سوی دیگر به طور متوسط افراد روزانه بین ۴-۶ ساعت از زمان خود را صرف کار با گوشی همراه می‌کنند. این نتایج گویای این واقعیت است که بستر بسیار مناسبی برای شرکت‌های مخابراتی فراهم است تا با بهره‌مندی از اطلاعات مشترکین خود، با هزینه‌ای بسیار پایین‌تر از شرکت‌های دیگر، خدمات Embedded Insurance به کاربران خود ارائه دهند. در این میان شرکت‌های مخابراتی مطرحی مانند Docomo ژاپن، Singtel سنگاپور و Ditac تایلند خدمات بیمه‌ای متنوعی به مشترکین خود ارائه می‌کنند. به غیر از شرکت‌های مخابراتی، شرکت‌های دیگری نیز در این حوزه فعالیت دارند. از آن جمله می‌توان از شرکت Bolttech نام برد.

NFT از ایده تا عمل

حدود سال ۲۰۱۴ برای اولین بار مفهوم NFT مطرح شد. هرچند این مفهوم در ابتدا با اقبال زیادی مواجه شد اما پس از گذشت چند سال کاربردهای عملی آن بیشتر به خرید و فروش حق مالکیت کارهای هنری، بازی‌ها و مدیریت تعامل با مشتریان (CRM) برای دسته‌بندی سطوح سرویس‌دهی محدود شد.

یکی از پیش شرط‌های اساسی برای بکارگیری توان NFT پاسخ به این سوال است که چگونه می‌توان یک دارایی را به توکن‌ها نگاشت داد؟ برای مثال چطور می‌توانیم یک ساختمان را به تعدادی توکن نگاشت بدهیم. گفته می‌شود برای بهره‌گیری از قابلیت NFT در هر تجارتی لازم است Tokenomics درستی برای آن طراحی شود. منظور از  Tokenomics مجموعه مطالعاتی است که موضوع آن طراحی سیستم‌های اقتصادی مبتنی بر تکنولوژی بلاکچین است. با تمام این ملاحظات پیش‌بینی می‌شود NFT به عنوان ابزاری برای نمایش حق مالکیت سایبری، کلید ورود به قلمرو متاورس خواهد بود.

ارز دیجیتال بانک مرکزی راهی برای ورود دولت‌ها به بازی

استفاده از رمزارز و تغییر معماری ارائه خدمات مالی از متمرکز به توزیع‌ شده باعث از بین رفتن نقش مرکزیت بانک‌ها در تبادلات مالی شده است. به عبارت دقیق‌تر این فناوری ورود و نظارت دولت‌ها بر تبادلات مالی را محدود می‌کند. این در حالی است که دولت‌ها به دلایل گوناگونی تمایل به حضور در فضای تبادلات مالی دیجیتال دارند. برخی کشورها به جهت حفظ حق حاکمیت (کشورهای اروپایی) و برخی به سبب جلوگیری از جرایم (نیجریه).

ارز دیجیتال بانک مرکزی، راهی است که دولت‌ها برای رویارویی با این چالش در پیش گرفتند. از جمله پروژه‌های CBDC می‌توان به Guardian اشاره کرد که با همکاری شرکت JP Morgan و بانک مرکزی سنگاپور شکل گرفت. هرچند Guardian در لایه عمده فروشی، تبادلات مالی را تسهیل نموده اما چالش‌ حریم شخصی و سرعت در لایه خرده فروشی همچنان وجود دارد.

Stable Coinها

در کنار رمزارزها و ارز دیجیتال بانک مرکزی، Stable Coinها نوع دیگری از ارز دیجیتال هستند. Stable Coinها برخلاف رمزارز دارای ارزش پایدار و ریسک سرمایه‌گذاری پایین هستند. در مقابل CBDCها از امتیاز توزیع شده بودن، بدون حد و مرز بودن و یکپارچگی بهره‌مند هستند.

بر اساس تعریف Stable Coinها نوعی رمزارز هستند که ارزش پایدار دارند. این ارزش پایدار می‌تواند به دلیل متناظر بودن آن با یک ارز و کالا و یا تنظیم عرضه آن بر اساس یک الگوریتم درست باشد. Circle یکی از شرکت‌های ارائه دهنده Stable Coin است. این شرکت متناظر هر Stable Coin، در حساب کاربر، اعتبار یا پشتوانه قرار می‌دهد که می‌تواند آن را هر زمان به صورت دیجیتال یا ارز غیر دیجیتال و آفلاین مورد استفاده قرار دهد.

گستره‌ی کاربرد Stable Coinها

گستره‌ی کاربرد Stable Coinها در سال‌های اخیر چشمگیر بوده است. برای مثال، بسیاری از افراد مهاجر خواهان ارسال پول به کشور مادری و خانواده‌ی خود هستند. سیستم سنتی نقل و انتقال پول بین کشورها، به دلیل واسطه‌های زیاد در فرآیند انتقال بسیار زمان‌بر و پرهزینه است. این در حالی است که Stable Coinها این امکان را می‌دهند که در کشور مبدأ آن‌ها را تهیه و برای کیف پول دیجیتال فرد در کشور مقصد ارسال نمود. گیرنده می‌تواند هر زمان و به هر شکلی که برایش مناسب است Stable Coin را به ارز مورد نیاز تبدیل کند.

با بکارگیری Stable Coinها انتظار می‌رود در سال‌های آتی شاهد تسهیل تبادلات مالی بین‌المللی باشیم. این امر می‌تواند در واردات و صادرات، استخدام افراد بصورت فرامرزی و امکان‌هایی از این دست تاثیرگذار باشد.

نتایج تحقیق شرکت Checkout در سال ۲۰۲۲ برروی ۳۰ هزار مشتری و ۳ هزار واحد کسب‌وکار نشان می‌دهد، حدود ۴۰ درصد افراد در رده‌ی سنی ۱۹ تا ۳۵ سال، از رمزارز استفاده می‌کنند. ۸۰ درصد فروشندگانی که رمزارز را قبول کردند شاهد افزایش تعداد کاربران و پرداخت‌ها بودند. ۷۰ درصد واحدهای کسب‌وکا از افزایش سرعت و تسهیل امور مالی رضایت‌مندی دارند. این در حالی است که ۳۶ درصد از CFOهای آن‌ها تمایل به استفاده از Stable Coinها در تبادلات مالی دارند. آمارها همگی گویای رشد روزافزون سهم رمزارزهای مطمئن در بازار کسب و کار است.

شکوفایی در سختی‌ها

آخرین نشست‌ فین‌تک در کنگره جهانی موبایل به بررسی شرایط سخت در دو سه سال‌ گذشته می‌پردازد. شرایطی که در آن با بیشترین میزان بدهی خالص شرکت‌های بزرگ در ۵ سال گذشته، بالاترین میزان تورم در ۴۰ سال گذشته، کاهش تقاضای مشتریان و نامتوازن بودن زنجیره تأمین روبرو بودیم. دلایل متعددی برای این اتفاقات عنوان می‌شود، از جمله می‌توان به تأثیر کرونا اشاره کرد که در مدت دو سال از ژانویه ۲۰۲۰ تا دسامبر ۲۰۲۲ منجر به تعطیلی ۳۹۷ روزه مراکز عملیاتی در کشور چین به عنوان نقطه استراتژیک تولید در زنجیره تأمین شد. در پی این تجربه بسیاری از شرکت‌ها استراتژی موجودی خود را از Just-in-Time (J.I.T) که در آن در صورت نیاز اقدام به تهیه اقلام می‌کنند به استراتژی Just-in-Case (J.I.C) تغییر دادند. بدین ترتیب شرکت‌ها به انبار کردن کالا می‌پردازند تا در صورت بروز هر مشکلی در زنجیره تامین بتواند نیازهای خود را برآورده کند.

بکارگیری تکنولوژی بلاکچین برای ارتقای مدیریت زنجیره تأمین از جمله مباحث مورد توجه است. این کار منجر به افزایش سرعت تولید یک محصول، شفاف بودن فرآیند و افزایش بهره‌وری می‌شود.

جمع‌بندی فین‌تک در کنگره جهانی موبایل

سرعت ورود و اثرگذاری فناوری در جوامع بشری افزایش چشمگیری در مقایسه با گذشته داشته است. در حالی که مخاطبین خدمات هواپیمایی، تلفنی و ATM به ترتیب در طی ۶۸، ۵۰ و ۱۸ سال به ۵۰ میلیون نفر رسید، سرویس ChatGPT تنها در یک ماه همین تعداد کاربر را به خود جذب کرد.

درک درست تکنولوژی‌ها، فرصت‌ها، چالش‌ها و تهدیدهای پیش‌رو به دولت‌ها این امکان را می‌دهد که فعالانه در این حوزه‌ها ورود کنند و از توان و امکان‌های فراهم آمده برای رسیدن به مقاصد استراتژیک خود به شکلی موثر بهره‌مند شوند.