متاورس و آینده جهان

متاورس در کنگره جهانی موبایل 2023 کم‌رنگ‌تر از سال گذشته ظاهر شد. متاورس (فراجهان) ادامه تخیل طبیعی یک دنیای ترکیبی مجازی و واقعی است که در آینده بیشتر و بیشتر یکپارچه می‌شوند. این مفهوم در سال‌های اخیر هیجان قابل‌توجهی در میان کسب‌وکارهای فناوری ایجاد کرده است. با این حال، برآیند کلی پایش متاور در کنگره جهانی موبایل (MWC) 2023 مؤید کاهش تمرکز بر آن بود.

کسب‌وکارها از طریق توسعه هر چه بیشتر هوش مصنوعی و فناوری‌های ارتباطی پرسرعت به سمت پیشرفت‌های عملی‌تر و دست‌یافتنی‌تر در واقعیت توسعه‌یافته (XR) حرکت کرده‌اند. متاورس در کنگره جهانی موبایل به عنوان راهکاری معرفی شد که نحوه زندگی و کار انسان و حتی تجربه مشتری را در پنج سال آینده کاملاً دگرگون خواهد کرد. اپراتورهای موبایل در این رویداد از متاورس برای نمایش نقش حیاتی شبکه‌ها در ایجاد شکل جدید از تجربیات دیجیتالی فراگیر استفاده کردند.

با این وجود، تحقق متاورس یک مأموریت مستقل نخواهد بود و درک پتانسیل تعامل انسان و فناوری در متاورس نیازمند همکاری بین‌ صنعتی است. کسب‌وکارها برای ورود به این بازار جدید باید پلتفرم مناسب را شناسایی کرده و خدمات جدیدی تعریف کنند، برنامه‌های واقعیت افزوده/ واقعیت مجازی (AR/VR) ایجاد نمایند و با تولیدکنندگان محتوا برای ایجاد مجموعه‌های توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) همکاری کنند. علاوه بر این، کسب‌وکارها باید استراتژی‌های متاورس خود را تدوین نمایند و پیشرفت‌های آتی مانند یکپارچه‌سازی NFT، دوقلوهای دیجیتال، شبکه‌های ارتباطی نوین و فناوری بلاکچین را در نظر بگیرند.

متاورس در کنگره جهانی موبایل

متاورس در کنگره جهانی موبایل 2023 نسبت به سال گذشته بسیار کم‌رنگ‌تر بود. تبلیغات متاورس توسط GSMA در جای‌جای نمایشگاه تجاری MWC قرار داده شده بود تا شرکت‌کنندگان را وارد مجموعه‌ای از بحث‌هایی با مضمون فراجهان کند که بیشتر آن‌ها با هدف ایجاد حداکثر ترس از دست دادن (FOMO) طراحی شده بودند. با این حال، در این رویداد، جزییات دقیق فنی در بیشتر مباحث پیرامون متاورس نادیده گرفته می‌شد و سخنرانان فقط روی کسب درآمد از این فناوری متمرکز شده بودند و در ارتباط با میزان تأثیر متاورس در نحوه زندگی و کار انسان در آینده نزدیک بحث می‌کردند.

تکامل متاورس بر مبنای مباحث ارائه‌شده در رویداد MWC 2023 تقریباً به سه مرحله شامل دوره اولیه مبتنی بر دستگاه‌های موجود، دوره توسعه با تکیه بر دستگاه‌های XR برای ارائه تجربیات همه‌جانبه و فراگیر حسی و یک دوره نهایی مبتنی بر استفاده از رابط‌های مغز و رایانه برای محو کردن و از بین بردن مرزهای بین دنیای دیجیتال و دنیای واقعی تقسیم می‌شود. این فناوری بدون حمایت شدید زیرساخت‌ها و فناوری‌های مختلف دیگر فقط یک رویای زیبا خواهد بود. توسعه جهانی این فناوری به همکاری شرکای کلیدی جهانی و تعامل تمامی بازیگران نیاز دارد. شبکه‌های با سرعت بالا و کم‌تأخیر برای چنین موارد کاربردی بسیار حیاتی هستند.

اپراتورها و متاورس در کنگره جهانی موبایل

در این راستا اپراتورهای موبایل به ویژه اپراتورهای اروپایی با اشاره به اتصال «همه چیز، همه جا» بر روی نقش زیرساخت شبکه تأکید داشته و بیانیه‌های قدرتمندی در مورد متعادل کردن سرمایه‌گذاری در شبکه‌ها و حوزه مقررات‌گذاری ارائه کردند. مدیران شرکت‌های مخابراتی اروپایی معتقدند با توجه به سرمایه‌گذاری‌های کلان مورد نیاز برای تطبیق با ترافیک داده‌ای تولیدشده توسط شرکت‌های اینترنتی به ویژه در حوزه تجربه فراگیر تا یک دهه دیگر دوام نخواهند آورد. شرکت‌های فناوری بیش از 60 درصد از ترافیک داده را تولید می‌کنند و اپراتورها معتقدند برای مشارکت و ایجاد زمین بازی برابر باید تمامی بازیگران سهم منصفانه خود را در نوآوری شبکه و ادامه توسعه زیرساخت پرداخت کنند.

پیش‌بینی‌های ارائه‌شده در MWC 2023 درباره فرصت چند تریلیون دلاری متاورس تا سال 2030 نیز بسیار متغیر بود که از آن جمله می‌توان به پیش‌بینی بازار 1.7 تریلیون دلاری PwC، پنج تریلیون دلاری مکنزی تا بازار 8 تریلیون دلاری مورگان استنلی اشاره کرد. دو نکته قابل توجه دیگر در این کنگره وجود داشت:

1. متا به عنوان غول شبکه اجتماعی حضور بسیار کم‌رنگی در نمایشگاه داشت که می‌توان تفسیرهای متفاوتی مانند عدم نیاز به حضور در دنیای واقعی یا انتظار برای شکوفایی متاورس در آینده برای آن ارائه کرد.
2. اندونزی با راه‌اندازی طرح ابتکاری همکاری متاورس در MWC حرکت مهمی در جهت تبدیل‌شدن به یک بازیگر اصلی در صنعت جهانی متاورس انجام داد.

در ادامه نشست‌هایی از رویداد MWC که به مفهوم متاورس پرداخته‌اند و همچنین، محصولات ارائه‌شده در این رویداد تشریح و سپس پیش‌بینی آینده متاورس از دیدگاه گارتنر ارائه می‌شود.

متاورس در نشست‌های کنگره جهانی موبایل

فناوری ترکیبی همه‌جانبه و 5G اساساً شیوه زندگی، کار و مصرف اطلاعات و رسانه‌ها را تغییر می‌دهند. تقاطع و باهم‌آیی محاسبات سه‌بعدی، هوش مصنوعی، وب 3.0 و 5G در حال ایجاد یک پارادایم جدید فناوری با عنوان واقعیت نامحدود هستند. واقعیت نامحدود نشان‌دهنده توانایی حرکت آسان بین دنیای فیزیکی و دنیای دیجیتال است. این مفهوم فرصتی برای شرکت‌ها به منظور ایجاد ارزش از طریق ایجاد تجربیات قانع‌کننده‌تر برای مصرف‌کننده فراهم می‌کند. مفهوم متاورس در بخش‌های مختلفی از کنگره جهانی موبایل 2023 مانند سخنرانی‌های اصلی، بخش فراتر از واقعیت (Reality+) و شهر صنعت مورد بررسی قرار گرفت که در ادامه به مهم‌ترین نکات بیان‌شده در این زمینه اشاره می‌شود.

فراخوان برای اقدام؛ ورود به متاورس در کنگره جهانی موبایل

متاورس در کنگره جهانی موبایل مفهومی است که با نوید ترکیبی از تجربیات اجتماعی آنلاین بر صنایع مختلفی از جمله صنعت بازی، برندها، ورزش و سرگرمی تأثیرات غیرقابل انکار و گسترده‌ای خواهد داشت. اینفلوئنسرهای مجازی تولیدشده توسط هوش مصنوعی در یوتیوب یا اینستاگرام اولین تجربه‌های متاورس در جهان هستند. ادامه روند کنونی به محو شدن خطوط بین دنیای واقعی و مجازی منجر خواهد شد.

متاورس به دلیل سهولت به‌کارگیری NFT می‌تواند فرصت‌های عظیم مالی برای کسب‌وکارها به همراه داشته باشد. NFT راهکاری برای شفافیت و اعتبارسنجی کالاهای خریداری‌شده در متاورس خواهد بود.

رفتار جدید برای واقعیت جدید

رفتار آنلاین در دوران پس از همه‌گیری کرونا به‌طور قابل‌توجهی تغییر کرده است. اتوماسیون و تعامل با مشتری مبتنی بر فناوری نوین، آینده فرآیندهای کسب‌وکار است. هوش مصنوعی مولد چیزی است که مردم واقعاً تمایل به استفاده از آن دارند و این موضوع، تفاوت اساسی آن با متاورس است. با این حال، روندهای فناوری نشان‌ می‌دهد انتقال از جهان دو بعدی به دنیای سه بعدی همه‌جانبه اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.

راهکارهای سازمانی در متاورس

ارزیابی‌های رهبران فکری، جریان‌های درآمدی جدید قابل‌توجهی را پیش‌بینی می‌کنند که موجب مشارکت فعال آن‌ها در متاورس می‌شود. در حالی که تمرکز و علاقه رسانه‌ای زیادی به پیشنهادات B2C وجود دارد، اما راه‌حل‌های سازمانی در حال تسریع و مقیاس‌پذیری هستند.

متاورس برای کودکان، متاورس اجتماعی، متاورس صنعتی، متاورس در حوزه ساخت‌وساز، متاورس آموزشی، متاورس برای کار از راه دور، متاورس در صنعت گردشگری و متاورس در حکمرانی دولتی از مهم‌ترین حوزه‌های توجه کسب‌وکارها به متاورس می‌باشند. مثالی از این موارد، توجه ژاپن به کاربرد متاورس در زمینه بازی و سرگرمی و استفاده صنعتی متاورس در آمریکا است. متاورس در روند توسعه خود از قله توجهات عبور کرده و در حال رسیدن به مرحله تولید ارزش است و از لحاظ ابزارهای تکنولوژیکی نیز همچنان تغییرات گسترده‌ای برای آن مورد انتظار است.

از متاورس به فرامتاورس؛ چگونگی انتقال درست

فرامتاورس مفهومی برای شبیه‌سازی رفتار ماده در دنیای مجازی است که همچنان در حال توسعه می‌باشد؛ به عنوان مثال، قابلیت دوقلوهای دیجیتال برای ارائه مدل دیجیتالی دقیق و با جزئیات کامل از طرح فیزیکی محصولات یکی از کاربردهای فرامتاورس است. همچنین، قابلیت متاورس برای مدل‌سازی هم‌زمان و بلادرنگ می‌تواند بهینه‌سازی فرآیندهای ساخت و تولید در شرکت‌ها و کارخانه‌ها را تسهیل کند.

علاوه بر این، اتصال تمامی دستگاه‌ها با اینترنت اشیا و دوقلوهای دیجیتال موجب می‌شود تا اطلاعات دقیق‌تری ثبت و مدل‌سازی شوند؛ این قابلیت، فرصت همکاری بین شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف را برای بهبود عملکردشان فراهم می‌کند. شرکت خودروسازی BMW با همکاری انویدیا مدل‌سازی‌های دقیق‌تر و خلاقانه‌تری به کمک متاورس انجام می‌دهد که شاید امکان آن در دنیای فیزیکی وجود نداشته باشد. خودروی Dee یک طراحی جدید از سوی این شرکت است که برای نمایش ادغام سخت‌افزار و نرم‌افزار با نیازهای راننده به منظور تبدیل خودرو به یک همراه هوشمند است.

مشتریان جدید در وب 3.0

وب 3.0 با ایجاد امکان تعامل مستقیم با مشتری، بُعد کاملاً جدیدی از تعامل و تجربه به زندگی کاربران اضافه کرده است. کاربران در این محیط، تنها مالک داده‌ها و دارایی‌های دیجیتالی خود هستند و می‌توانند دسترسی به آن را کنترل کنند.

برندها با ظهور وب 3.0 به طور فزاینده‌ای به دنبال یافتن راه‌های جدیدی برای جذب مشتریان جدید با اتکا به قابلیت‌های متاورس هستند. کاربران با توجه به حاکمیت توزیع‌شده، شفافیت مقررات و قوانین حاکم و غیرمتمرکز بودن وب 3.0 احساس امنیت بیشتری در این محیط دارند.

محافظت از «من» در متاورس

زیست‌بوم دیجیتال بین سال‌های 2021 تا 2025 با ضریب نفوذ 60 درصدی نزدیک به یک میلیارد مشترک جدید اینترنت تلفن همراه خواهد داشت. در این مسیر، موج دیجیتال بعدی با متاورس پدیدار خواهد شد. در حالی که متاورس با وعده خدمات همه‌جانبه‌تر و بهبود سطح زندگی توسعه می‌یابد باید اصول امنیتی، حریم خصوصی و اعتماد در طراحی آن مدنظر قرار گیرد.

متاورس محیط کاملاً تعاملی را در اختیار کاربران قرار می‌دهد و حرکات در این محیط به کمک‌ ابزارهای مختلف ثبت می‌شود و این امر با توجه استفاده از مشخصه‌های رفتاری در تشخیص هویت می‌تواند چالش‌های جدی به همراه داشته باشد. امنیت و ایمنی، آموزش کاربران، حواس‌پرتی و مشکلات روانی، قلدری، نژادپرستی و محتوای نامناسب، نبود مکانیسم‌های کنترلی برای والدین، عدم توسعه معیارهای قانونی و الزامات پاسخگویی و شکافیت دیجیتال از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی توسعه متاورس به شمار می‌روند.

بررسی متاورس؛ آینده، مد زودگذر یا کلاهبرداری

متاورس اینترنت سه‌بعدی است که هسته مرکزی آن متکی بر هوش مصنوعی است و رابط‌های کاربری در آن نقش مهمی دارند. متاورس به درستی آینده‌ای است که نوعی از تجربه فیجیتال را برای کاربران به ارمغان می‌آورد و تمرکز آن تنها بر روی غوطه‌وری نیست، مسئله اصلی حضور در زمان واقعی است. هدست‌های واقعیت مجازی متمرکز بر گوشی‌های هوشمند به زودی می‌توانند امکان یک تجربه کامل و همه‌جانبه را فراهم نمایند.

کشور چین می‌تواند اولین کشوری باشد که توده حیاتی مورد نیاز برای تبدیل یک مفهوم تخیلی به واقعیت در دنیای واقعی را محقق نماید. متاورس فقط ارتباط بین افراد نیست بلکه جوامع، فرهنگ‌ها و مذاهب مختلف را با هم پیوند می‌دهد؛ زیرا دیگر مرز فیزیکی وجود ندارد و همه افراد حاضر در یک اجتماع به کمک امکان ترجمه سریع توسط هوش مصنوعی می‌توانند به راحتی با هم صحبت کنند و یکدیگر را بهتر بفهمند.

هوش طبیعی: آیا هوش مصنوعی می‌تواند مستقل فکر کند؟

پس از آنکه ChatGPT توانایی خود را در پاسخ به درخواست‌های گوناگون نشان داد، دور از انتظار نیست که مدل‌های مولد هوش مصنوعی تغییرات گسترده‌ای را در زمینه‌های مختلف ایجاد کنند. هرچند آزمون‌ها و سنجه‌های مختلفی برای بررسی عملکرد هوش مصنوعی وجود دارد، اما سنجش عملکرد آن در ارتباط با رعایت نکات اخلاقی به پیش‌فرض‌های ذهنی افراد و تأثیر این ذهنیت‌ها وابسته است. هوش مصنوعی به داده متکی است و تولید محتوای آن مبتنی بر انتخاب از بین حجم زیاد داده‌ها است. هوش مصنوعی مانند کودک نوپا هنوز در حال یادگیری است و شاید نسبت به آن باید سخت‌گیری کمتری وجود داشته باشد تا تکامل آن صورت پذیرد. با این وجود، نباید پاک‌سازی و تصفیه داده‌ها برای تصمیم‌گیری‌های درست نادیده گرفته شود.

آیا فناوری‌های فراگیر و همه‌جانبه می‌توانند جهان را متحول کنند؟

فناوری‌های همه‌جانبه و 5G می‌توانند شیوه زندگی، کار و استفاده از اطلاعات و رسانه‌ها را به طور اساسی تغییر دهند و صنایع و شرکت‌ها را متحول ‌کنند. با ادامه پیشرفت واقعیت توسعه‌یافته و متاورس، 5G کلیدی برای فعال کردن جدیدترین نوآوری‌ها در دنیای فیزیکی، دیجیتال و مجازی خواهد بود. دولت چین با همکاری شرکت ZTE به دنبال ایجاد یک تجربه فراگیر و همه‌جانبه از موزه‌های این کشور برای معرفی تاریخ کشور چین است.

هدست‌های واقعیت افزوده و واقعیت مجازی می‌توانند نقش قابل‌توجهی در بخش مراقبت‌های پزشکی داشته باشند. این هدست‌ها در آموزش فیزیک و شیمی هم بسیار مؤثرتر از آموزش‌های سنتی عمل می‌کنند زیرا دانش‌آموزان می‌توانند بدون اینکه خطری آن‌ها را تهدید کند به راحتی به کمک تجربه همه‌جانبه، آزمایش انجام دهند.

واقعیت ترکیبی، هوش مصنوعی و 5G برای تجربه فراگیر جدید

ترکیب پیشرفت‌های AR و VR با استقرار جهانی 5G، زندگی افراد از رانندگی و ورزش تا کار و موارد دیگر را نشانه گرفته است. عینک‌ها و هدست‌های متاورس به دلیل نزدیکی به چشم به وضوح تصویر بالاتری نیاز دارند. پردازش‌ها در زمان استفاده از این هدست‌ها باید با تأخیر بسیار پایین صورت گیرند و اطلاعات بدون تأخیر دریافت و ارسال شوند که مستلزم زیرساخت ارتباطی 5G و 6G است. از کاربردهای هدست‌های کنونی می‌توان به ایجاد ارتباط بین راننده فرمول یک و تیم پشتیبان اشاره کرد چرا که علاوه بر سرعت خودرو، سرعت عمل تیم نیز یکی از عوامل موفقیت است.

بازیکن نقش اول، آیا آماده هستید؟

صنعت بازی با عرضه جهانی شبکه ارتباطی پرسرعت و تکامل فناوری‌های همه‌جانبه در آستانه یک تغییر بزرگ در نحوه و مکان بازی‌ها قرار گرفته است. تجربه همه‌جانبه، واقعیت مجازی و واقعیت افزوده موجب افزایش محبوبیت بازی‌ها در متاورس شده است و این محبوبیت موجب شده تا افراد زمان بیشتری را در آن صرف کنند. این فناوری به بازیکنان امکان می‌دهد تا با اتکا به خلاقیت خود محیط بازی را طراحی کنند و مالکیت دارایی‌ها و ایده‌های خود را داشته باشند و حتی بتوانند از آن‌ها کسب درآمد کنند. مجموعه این عوامل باعث محبوبیت بیشتر آن شده است.

متاورس صنعتی در کنار فناوری‌های مصرف‌کننده

خط سیر متاورس صنعتی نشان‌دهنده تأثیر بلندمدت آن بر تعاملات دیجیتال در آینده است. متاورس صنعتی در مرحله بعدی تکامل، درگیر رویکردهای اول-دیجیتال خواهد بود. موارد استفاده صنعتی متاورس به اصول مهندسی جامد از جمله شبیه‌سازی و نمایش دقیق حالت‌ها نیاز دارد و دارای بازگشت سرمایه روشن و تأثیر چشم‌گیر بر اهداف محیط‌زیستی، اجتماعی و حکمرانی (ESG) هستند. شرکت انویدیا با ارائه پلتفرم Omniverse به دنبال ایجاد یک نمایش دقیق از دنیای فیزیکی با دوقلوهای دیجیتال است. این پلتفرم به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا تمام داده‌های خود را با هدف شبیه‌سازی 100 درصدی واقعی و عملیاتی دنیای فیزیکی گرد هم آورند.

رویکردهای اخلاقی برای واقعیت‌های همه‌جانبه

توسعه متاورس با چالش‌های متعددی نظیر نقض حریم خصوصی، اضافه بار اطلاعات، اطلاعات نادرست یا دستکاری‌شده، اشکال جدید اعتیاد به فناوری، شکاف دیجیتالی، چالش‌های توضیح‌پذیری و شفافیت فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، و هزینه‌های فلج‌کننده زیست‌محیطی تأمین انرژی جهان‌ غوطه‌ور روبه‌رو است.

فناوری با سرعت بالایی در حال تکامل است ولی اخلاق و مسائل اخلاقی پابه‌پای آن حرکت نمی‌کند. از این رو، مردم علی‌رغم لزوم استفاده از فناوری باید این حق را داشته باشند که در فضاهای تجاری فراگیر مشارکت نکنند. زندگی در دنیای واقعی باید غنای خود را حفظ کند و متاورس در بهترین حالت باید به دنیای آنالوگ احترام بگذارد. شرکت‌ها نیز باید متقاعد شوند که در فضای مجازی، اخلاقی بودن و حفظ حریم خصوصی یک مزیت رقابتی است.

پیشرفت متاورس در سایه توسعه پهنای باند

متاورس بدون تکامل و پشتیبانی قوی فناوری‌ها و زیرساخت‌های ICT تنها یک رؤیای زیبا خواهد بود. دو سناریوی کلیدی در مورد متاورس وجود دارد:

1. تبدیل دنیای مجازی به واقعی که منجر به یک دنیای فیزیکی جدید می‌شود.
2. و تبدیل دنیای واقعی به مجازی که تقاضاهای جدیدی را در مورد قابلیت‌های صوتی، تصویری و گرافیکی قبلی ایجاد می‌کند.

سه ستون اکوسیستم XR شامل برنامه‌های کاربردی، دستگاه‌ها و شبکه‌ها باید با قابلیت‌های جدید برای برآوردن نیازهای XR تکامل یابند. بر اساس پیش‌بینی اریکسون برای خط سیر XR انتقال از VR به AR تا سال 2025 به طول می‌انجامد، سپس AR تا سال 2027 پیشتاز خواهد شد. پس از آن با پذیرش جهانی XR یک جامعه هولوگرافیک از سال 2027 شروع خواهد شد. انجمن استانداردهای متاورس در تلاش است تا برخی از مهم‌ترین چالش‌های فنی متاورس شامل محاسبات لبه، فناوری‌های با تأخیر کم و شبکه به‌عنوان سرویس را حل‌وفصل کند.

محصولات مبتنی بر متاورس

متاورس در کنگره جهانی موبایل 2023 محصولات مختلفی را معرفی کرده که برخی از آنها را در لیست زیر می‌بینید.

• تجربه تاکسی هوایی با متاورس ارائه‌شده توسط اپراتور کره جنوبی (SK Telecom)؛
• فناوری ورودی بدون لمس ارائه‌شده توسط استارتاپ Wearables Devices از رژیم صهیونیستی؛
• تجربه جلسات مجازی با آواتار واقعی ارائه‌شده توسط استارتاپ اسپانیایی La Frontera؛
• تجربه سفر در زمان واقعی ارائه‌شده توسط EPAM از اسپانیا؛
• ارائه API برای توسعه خدمات از راه دور با متاورس توسط بخش واقعیت مجازی Vodafone اسپانیا؛
• نمایش مسابقه فوتبال با تجربه واقعیت مجازی ارائه شده توسط Optiva Media وابسته Vodafone؛
• معرفی Mischa به عنوان طراحی مرجع Qualcomm برای محاسبات فضایی پیشرفته با AR.

پیش‌بینی آینده متاورس

متاورس در مراحل اولیه توسعه خود قرار دارد و ممکن است به 10 سال زمان نیاز داشته باشد تا به طور گسترده توسط مردم و کسب‌وکارها استفاده شود. بر اساس پیش‌بینی گارتنر تا سال 2026 بیش از 30 درصد از سازمان‌ها محصولات و خدمات آماده برای متاورس خواهند داشت. بر اساس پیش‌بینی سیتی نیز تا سال 2030 کل ارزش بازار قابل آدرس‌دهی متاورس می‌تواند بین 8 تا 13 تریلیون دلار باشد. مبتنی بر گزارش مکنزی موارد استفاده حرفه‌ای فعلی برای این فناوری به همکاری از راه دور، یادگیری و دوقلوهای دیجیتال محدود است.

با این وجود، از ابتدای سال 2021 بیش از 177 میلیارد دلار بر روی متاورس سرمایه‌گذاری شده است. گارتنر پیش‌بینی کرده است که بیش از 40 درصد از شرکت‌های بزرگ در سراسر جهان با استفاده از ترکیبی از وب 3، محاسبات فضایی و دوقلوهای دیجیتال در پروژه‌های مبتنی بر متاورس درآمد خود را تا سال 2027 افزایش می‌دهند. از دیدگاه گارتنر، موانع، فرصت‌ها و دستاوردهای متاورس در حوزه‌های متعددی قرار می‌گیرند و توسعه متاورس تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. گارتنر غلبه بر این موانع را ارزشمند می‌داند و پیش‌بینی می‌کند که فناوری‌ متاورس به نتایج ملموس در سال‌های آینده دست یابد. این شرکت برای نمایش موانع، فرصت‌ها و دستاوردهای متاورس از چرخ گارتنر (شکل زیر) استفاده کرده است.

گارتنر تکامل متاورس را نیز در سه مرحله در حال ظهور، پیشرفته و بالغ تعریف می‌کند (شکل 2). متاورس به عنوان نقطه‌ای از زمان محسوب می‌شود که پس از آن کاربران در زندگی خود از XR، VR و AR بیشتر از صفحه‌نمایش‌های سنتی استفاده خواهند کرد.

عمل‌گرایی و کسب‌وکار در متاورس

فناوری متاورس تعاملات چند حسی با محیط‌های مجازی، اشیاء دیجیتال و افراد را امکان‌پذیر می‌سازد. از نظر تئوری، متاورس یک وب از جهان‌های مجازی خواهد بود که در آن هولوگرام‌های سه‌بعدی می‌توانند به طور یکپارچه در میان پلتفرم‌های اجتماعی واقعیت مجازی و فضاهای مشارکتی واقعیت افزوده حرکت کنند.

متاورس تمام حوزه‌های زندگی از فناوری و مسائل زیست‌محیطی گرفته تا سیاست و حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی را تحت تأثیر قرار خواهد داد. هدف متاورس فراهم کردن امکان جلسات و تعاملات بین پلتفرمی است. در بلندمدت انتظار می‌رود فناوری‌های مرتبط با متاورس با فناوری‌هایی با رشد نمایی مانند شبکه‌های پهن‌باند بی‌سیم، محاسبات ابری، رباتیک، هوش مصنوعی و چاپ چند‌بعدی، گسترش یافته و بیشتر تقویت شوند و در نهایت متاورس جنبه مهمی از صنعت 4.0 باشد.

عمل‌گرایی، نقطه مشترک بحث‌های پیرامون متاورس در رویداد MWC بود. تغییر محوریت متاورس به تعاملات B2B (در شهر صنعت و خارج از صحنه اصلی رویداد) نشان‌دهنده پیشرفت طبیعی‌تری از دوقلوهای دیجیتال است و پتانسیل تجاری ملموسی را آزاد می‌کند. دولت‌ها برای تسهیل توسعه متاورس و بهره‌مندی از آن باید زیرساخت‌های مورد نیاز آن را فراهم کنند. بهتر است دولت‌ها در حوزه‌های آموزشی و دیگر کاربردهای عمومی متاورس برنامه‌ریزی کنند تا امکان بهره‌مندی از مزایای آن برای مردم فراهم شود.

همچنین، کسب‌وکارها برای بهره‌مندی از مزایای متاورس بیشتر در زمینه‌ توسعه نرم‌افزاری سرمایه‌گذاری کنند زیرا برخلاف توسعه سخت‌افزاری نیاز به سرمایه اولیه زیادی ندارد و توسعه آن سریع‌تر و راحت‌تر انجام می‌شود. شرکت‌ها می‌توانند فرصت‌هایی را کشف کنند که در آن فناوری‌های متاورس می‌توانند کسب‌وکار دیجیتالی را بهینه نمایند یا محصولات و خدمات جدیدی ایجاد کنند، اما هنوز برای تعیین قابل دوام‌ترین سرمایه‌گذاری متاورس در بلندمدت خیلی زود است زیرا متاورس به ویژگی‌های متعددی نیاز دارد که وب 3.0 آن‌ها را فعال می‌کند.

جمع‌بندی متاورس در کنگره جهانی موبایل 2023

بررسی محتوای ارائه‌شده در نشست‌های حوزه متاورس و استخراج ابر کلمات از آن‌ها نشان‌دهنده دیدگاه جامعی از رویکرد و نظرات طرح‌شده در آن‌ها است که در شکل زیر نشان داده شده است و با توجه به آن می‌توان به نکات زیر اشاره نمود:

• هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء از مؤلفه‌های کلیدی تحقق متاورس به شمار می‌روند.
• توجه به کاربردها و استفاده از متاورس، رویکرد کلی مسیر بلوغ این فناوری است.
• توجه به دیدگاه عملی، نیازها و خواست مردم را به عنوان مبنای توسعه متاورس قرار خواهد داد.

علاوه بر این، بررسی وضعیت موجود متاورس با توجه به اطلاعات ارائه‌شده در کنگره جهانی موبایل 2023 و اقدامات انجام‌شده در داخل کشور و همچنین بررسی تأثیر عوامل کلان در جدول زیر نشان می‌دهد که اولویت کسب‌وکارهای ایرانی برای سرمایه‌گذاری در متاورس می‌تواند به ترتیب بر روی صنعت (دوقلوهای دیجیتال)، آموزش، کسب‌وکار، گردشگری و سلامت باشد.

عامل	مزایا و فرصت‌ها	معایب و تهدیدات
عوامل فرهنگی	بستری برای ترویج فرهنگ اسلامی – ایرانی امکان آشنایی با فرهنگ‌ها و رسوم کشورها	سواد دیجیتال پایین درباره مزایا و قابلیت‌های متاورس مسائل اخلاقی مربوط به استفاده از متاورس
عوامل اجتماعی	بستری برای تعامل و ارتباط فراگیر افراد تسهیل امکان بهره‌مندی از نظرات مردم ارائه رویکردهای نوین آموزشی و تربیتی	بی‌اعتمادی به سیاست‌های توسعه فناوری در کشور عوارض جانبی مربوط به استفاده از متاورس حریم خصوصی، امنیت و استفاده اخلاقی از داده‌ها
عوامل فنی	استفاده از دوقلوهای دیجیتال برای مدل‌سازی در حوزه‌های کاربرد تولید سخت‌افزار و نرم‌افزار	عدم دسترسی به تجهیزات مورد نیاز برای ارائه خدمات نیاز به زیرساخت شبکه برای حجم بالای ترافیک نبود استانداردهای توسعه و تعامل‌پذیری متاورس‌ها
عوامل سیاسی	توسعه دیپلماسی فناوری توسعه دیپلماسی فضای متاورسی	تحریم‌ و عدم دسترسی به زیرساخت‌ها عدم دسترسی به پلتفرم‌های متاورس با هویت ایرانی
عوامل اقتصادی	اتصال به بازارهای جهانی مزایای اقتصادی تعاملات بین‌المللی تعریف مدل‌های جدید کسب‌وکار	حجم ترافیک شبکه بسیار بالا هزینه بالای تجهیزات تبدیل ریال برای استفاده از متاورس
عوامل امنیتی	پردازش و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از طریق یادگیری عمیق و شبکه‌های عصبی دستیابی به اشراف اطلاعاتی در مورد تحولات پیش روی جامعه	جمع‌آوری گسترده داده‌ها و تهدیدات مربوط به امنیت ملی سهولت بالا در تجمیع داده‌های هویتی افراد کنترل افکار عمومی
عوامل حقوقی	نوظهور بودن متاورس و فرصت مشارکت در تدوین اسناد بین‌المللی ایجاد تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی برای ترویج حقوق اسلامی	عدم رگولاتوری و قاعده‌گذاری برای استفاده از متاورس نبود سازوکار مشخص برای رسیدگی به اختلافات حقوقی مسائل مربوط به حق مالکیت، حق نشر و علائم تجاری
عوامل محیطی	فرهنگ‌سازی برای حفاظت از محیط‌زیست کاهش جابجایی‌های افراد	مصرف بالای انرژی توسط تجهیزات مورد استفاده کاهش توجهات به مراقبت‌های زیست‌محیطی

متاورس در سطح ملی

همچنین توسعه مطلوب متاورس در سطح ملی نیازمند اقدامات آینده‌نگرانه نهادهای بالادستی و حاکمیتی است. اقدامات پیشنهادی برای سامان‌‌دهی متاورس در ایران عبارت‌اند از:

• ارائه برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای افزایش سواد دیجیتال؛
• اعتمادسازی در زمینه سیاست‎‌‌های مربوط به توسعه فناوری در کشور؛
• ایجاد بسترهای مناسب برای توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز برای تکامل متاورس؛
• بازتعریف داده‌ها در متاورس با توجه پوشش تمامی ابعاد حسی و رفتاری کاربران در تعاملات؛
• تدوین استانداردها، قوانین و مقررات ملی حریم خصوصی، امنیت و پاسخگویی در متاورس؛
• ترویج سیاست‌های حمایتی برای توسعه به‌کارگیری متاورس در روند بلوغ صنایع کشور.